Tohumlarda Çimlenme ve Çimlenmeyi Uyarıcı Uygulamalar

Çimlenme olayı, tohumda büyümenin başlaması ve yedek besin maddelerinin embriyo büyümesinde kullanılmak üzere harekete geçerek embriyonun tohum kabuğundan dışarı çıkması olayıdır.

Toprağa ekilen bir tohumun çimlenebilmesi için 3 önemli koşulun yerine getirilmesi gereklidir.

1. Tohum canlı olmalıdır. Yani tohum çimlenebilme yeteneğinde olmalıdır.

2. Tohumun çimlenebilmesi için gerekli olan çevre koşulları (sıcaklık, su, oksijen) bulunmalıdır.

3. Çevre koşullarının uygun olduğu durumlarda da çimlenme meydana gelmiyorsa, tohum içindeki

    çimlenmeyi engelleyici koşulları ortadan kaldırmak gerekir.

.1. Çimlenme için gerekli çevre koşulları

.1.1. Su: Tohumun çimlenebilmesi için bünyesine su alması zorunludur. Suyu alan tohum şişer. Bu arada faaliyete geçen enzimler aracılığı ile endospermdeki depo maddeleri embriyoya taşınır. Embriyo gelişmeye başlar ve kökçük tohum kabuğunu delerek dışarı çıkar. Böylece çimlenme olayı gerçekleşmiş olur.

Tohumun çimlenebilmesi için su almasını etkileyen 2 faktör vardır. Bunlardan biri, tohum kabuğunun yapısı, diğeri ise tohumun çevresinde bulunan suyun miktarıdır. Bazı türlerde (özellikle çok yıllık bahçe bitkilerinde ve bamya, kuşkonmaz gibi sebze türlerinde) tohum kabuğunun geçirimsiz yapıya sahip olması nedeniyle, tohum suyu alamadığı için embriyoda çimlenme faaliyeti başlayamaz. Bu durumda tohum kabuğunun mutlaka yumuşatılması veya kırılması gerekir.

Çimlenmekte olan tohuma verilen su miktarı ve kullanılan suyun kalitesi (tuzluluk, sertlik) hem çimlenme gücünü hem de çimlenme hızını etkiler. Ekimden sonra verilen fazla su, tohumun içindeki nişastalı bileşiklerin tohum dışına çıkmasına neden olur. Bu da toprakta bulunan mikroorganizmaların tohuma hücum etmesine ve tohumun çürümesine yol açar.

1.2. Sıcaklık: Çimlenmenin gerçekleşebilmesi için gerekli ikinci koşul sıcaklıktır. Tohum ekimi, sıcaklığın o bahçe bitkisinin istediği sınırlara ulaştığı zamanda yapılırsa, tohum suyu bünyesine alabilir. Aksi takdirde toprakta yeterli su bulunsa bile tohum bu suyu alamaz. Çimlenme için gerekli sıcaklık sınırları türlere göre farklılık gösterir. Bu konuda" Bahçe Bitkilerinin Özel İklim İstekleri" kısmında gerekli bilgiler verilmiştir.

Sıcaklık tohumun çimlenme ve çıkış hızı üzerinde etkilidir. Sıcaklığın düşük olduğu durumlarda, çimlenme daha uzun bir zaman diliminde meydana gelir. Bu gecikme ileride bitkinin gelişmesine ve hasat dönemine de yansır. Bu da geniş alanlarda özellikle makinalı haşatın yapıldığı durumlarda haşatın aynı dönemde yapılmasını engeller.

Yüksek sıcaklıklar (25°C'nin üzerinde), özellikle bazı türlerde çimlenmeyi engeller ve tohumun dinlenmeye girmesine neden olur. Yüksek sıcaklıklarda tohumlarda görülen bu tip dinlenmeye " Termo dormansi " adı verilir. Termo dormansiye bazı yaprak ve baş salata tohumlarında rastlanır. Tohumların 10°C'de 5 gün süre ile bekletilmeleri veya kinetin, gibberellik asit (GA3) gibi büyümeyi düzenleyicilerin uygulanması ile dinlenme ortadan kaldırılabilir ve 25°C'nin üzerinde çimlenme meydana gelebilir.

Çimlenme sırasında büyüme ve gelişmede olduğu gibi, tohumun değişen sıcaklıklarda tutulmaları, sabit sıcaklıkta tutulmalarına göre daha iyi sonuç vermektedir. Bu nedenle iklim odalarında yapılan çimlendirmeîerde tohumlar gece ve gündüz farklı sıcaklıklarda tutulurlar.

1.3. Oksijen: Tohum, bünyesindeki su miktarı azaltılarak yaşam faaliyetleri en aza indirilmiş canlı bir yapıdır. Dolayısıyla yaşaması için solunum, bunun için de oksijen gereklidir. Çimlenme sırasında
solunum hızı artar ve oldukça fazla miktarda oksijen kullanılır. Solunum sonucunda ortaya çıkan ısı enerjisi büyüme amacıylankullanılır.

Çimlenme sırasındaki oksijen azlığı tohumun çimlenmesini geciktirir. Oksijen azlığı, fazla sulama yapılan, su tutma kapasitesi yüksek, iyi havalanmayan topraklarda ortaya çıkar. Çünkü bu tür topraklardaki hava boşluklarının yerini su alır.

1.4. Işık: Işık, hem tohumun çimlenmesi hem de fide veya çöğürlerin büyümesini kontrol ettiği için, tohumla çoğaltmada önemli bir faktördür.

Genellikle bahçe bitkilerinin çoğunda çimlenme için ışık gerekli değildir. Ancak bazı yaprak salata çeşitleri, kereviz, tere gibi sebze türlerinde ışıkta çimlenme daha iyi olmaktadır. Bu tür istekleri olan türlerde tohumların daha yüzlek ekilmesi, karanlıkta daha iyi çimlenenler için ise daha derine ekim önerilebilir.

Işığa karşı tepki daha çok yeni hasat edilmiş tohumlarda ortaya çıkar. Muhafaza sırasında azalma görülebilir.

Bir çok türde ışık, çimlenme üzerinde doğrudan bir etkiye sahip değildir. Bununla birlikte tohumun çimlenip toprak yüzeyine çıkması ile ışığın önemi artar. Çünkü ilk çimlenme için tohumdaki yedek besin maddeleri kullanılır. Ancak bundan sonraki büyüme için fotosentez yapmak zorundadırlar.

Işığın azlığı kadar fazlalığı da zararlıdır. Fazla ışık yoğunluğunda sıcaklık da artacağından çöğür veya fidelerin yapraklarında yanma ve kavrulmalar meydana gelebilir.

Işık yoğunluğunun az olduğu durumlarda ek aydınlatma, fazla olduğu durumlarda ise gölgeleme yapılmalıdır.

2. Çimlenmeyi uyarıcı işlemler

Toprağa ekilen her tohum, iklim ve toprak koşulları uygun olsa bile çimlenmeyebilir. Bunun nedenlerini aşağıdaki şekilde açıklayabiliriz.

2.1. Tohumun dinlenme halinde olması: Fizyoloji kısmında da belirtildiği gibi, tohumlar hasattan sonra türlerin özelliğine bağlı olarak dinlenme dönemine girerler. Genellikle çok yıllık bahçe bitkilerinde bu dönem birkaç ay ile birkaç yıl arasında değişir. Sebze tohumlarında ise bu süre kısa olup, hasattan sonra tohumların kuru koşullarda muhafazası sırasında ortadan kalkar. Uzun veya kısa süreli dinlenme, tohum kabuğunun geçirimsizliğinden (su, oksijen), kabuğun su alıp genişleyen embriyonun tohum kabuğunu delip çıkmasına engel olmasından, gelişmesini tamamlamamış embriyolardan ve embriyoda
veya kabukta bulunan büyümeyi engelleyici maddelerden kaynaklanabilir. Bazı durumlarda bu nedenlerden birkaçı bir arada etkili olarak dinlenmeye neden olabilir.

2.2. Tohumun bayat olması: Ekilen tohum canlı değilse toprak ve iklim koşulları uygun olsa da çimlenme meydana gelmez.

2.3. Tohum ekiminin hatalı olması : Tohumun ekimi sırasında yapılan teknik hatalar da tohumun çimlenmesi üzerine olumsuz etki yaparak, çimlenmenin oluşumu engellenebilmektedir.

Dinlenmenin ortadan kaldırılması ve çimlenmenin daha erken meydana gelebilmesi için tohumlara fiziksel, kimyasal veya biyolojik bazı uygulamalar yapılabilir. Bunun yanında bitkinin gelişmesini kontrol altına almak için de bazı uygulamalar yapmak olasıdır. Çizelge 6.6.'de değişik amaçlarla tohumlarda kullanılan ön uygulamalar özetlenmiştir.

KAYNAK: Genel Bahçe Bitkileri  Prof. Dr. Atila GÜNAY

http://www.guvenlikciyiz.com